استفاده از بتن سال‌ها است که در فرآیند ساخت سازه‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، روش استفاده از بتن، مواد ترکیب شده با آن و همچنین غلظت بتن مورد استفاده، با توجه به هر سازه‌ای متفاوت است. به همین دلیل است که در بسیاری از سطوح به جای این که از بتن یا کانکریت استفاده شود؛ از شاتکریت استفاده می‌کنند. شاید قبلا بارها نام این ماده پرکاربرد در ساختمان را شنیده باشید؛ اما آیا تا به حال فکر کرده‌اید که شاتکریت چیست و چه تعریفی دارد؟ آیا یک محصول است یا یک فرایند؟
شاتکریت چیست؟
شاتکریت به فرایند پاشش بتن و مصالح خشک یا تر بر روی سطوح گفته می‌شود. این فرایند معمولا با سرعت زیادی انجام می‌شود؛ همین بالا بودن سرعت باعث متراکم شدن مصالح و چسبیدن آن‌ها به سطح خواهد شد.
اما اگر بخواهیم به شاتکریت به عنوان یک ماده نگاه کنیم؛ به مخلوط سیمان، سنگدانه، آب و مواد افزودنی شاتکریت گفته می‌شود. در این تعریف هم بالا بودن سرعت پاشش بتن بر روی سطح، از اهمیت بسیار ویژه‌ای برخوردار است.
انواع شاتکریت
بر اساس شیوه اجرا، شاتکریت به دو دسته کلی تر و خشک تقسیم می‌شود؛ این تغییر در شیوه اجرا می‌تواند باعث ایجاد تفاوت در ویژگی‌های این ماده شود. بنابراین قبل از اینکه از شاتکریت برای کاربردهای مختلف استفاده کنید؛ باید تفاوت میان این دو روش را بدانید. برای خرید دستگاه شاتکریت از انواع دستگاه های شاتکریت کلار بازدید نمایید.
شاتکریت خشک
در شاتکریت خشک، اختلاط در داخل دستگاه انجام می‌شود؛ به این معنا که شما باید ماسه و سیمان را توسط پمپ وارد لوله دستگاه کنید. سپس آب در زمان خروج از لوله به این مخلوط اضافه خواهد شد. این موضوع باعث می‌شود که برخی از دانه‌های سیمان هیدراته نشوند. از شاتکریت خشک برای ایجاد روکش‌هایی با ضخامت کمتر از 10 سانتی‌متر، در فضاهای محدود و پروژه‌های کم حجم استفاده می‌شود.
مزایای شاتکریت خشک
- مقاومت نسبتا بالا
- هزینه کم برای تمیزکاری و نگهداری از دستگاه
- قابلیت اجرا در فضاهای محدود
- نیاز به تجهیزات کمتر برای اجرای عملیات
- پایین بودن نسبت آب به سیمان
معایب شاتکریت خشک
- ایجاد گردوغبار به مقدار زیاد
- افزایش احتمال خطا در طرح اختلاط شاتکریت به دلیل دخالت عوامل انسانی
شاتکریت تر
در شاتکریت تر مخلوط از قبل آماده شده و سپس داخل دستگاه ملات پاش ریخته می‌شود. به همین دلیل امکان اجرای لایه‌هایی با ضخامت بیشتر در روش شاتکریت تر فراهم می‌شود. در فرایند تر، اجرای شاتکریت دیوار با ضخامت 50 سانتی‌متر و اجرای شاتکریت سقف با ضخامت 20 سانتی‌متر امکان‌پذیر است. از این شیوه برای اجرای پروژه‌های عظیم استفاده می‌شود.
مزایای شاتکریت تر
- دقت بالا در زمان اختلاط به دلیل مکانیزه بودن
- سرعت اجرای بیشتر نسبت به فرایند خشک
- تولید گردوغبار کمتر
- پرتی کمتر در حین اجرا
- امکان اجرای سازه‌هایی با شکل منحنی یا غیرمنظم
- افزایش ضخامت لوله‌های بتنی در محیط‌های خورنده
- چسبندگی بهتر به میلگرد
- آب بندی مناسب
معایب شاتکریت تر
- هزینه بالای دستگاه و نیروهای انسانی
- مقاومت اولیه نسبتا پایین
- محدود بودن فاصله از محل اختلاط تا محل اجرا
- کوتاه بودن زمان سخت شدن شاتکریت و محدود شدن زمان اجرای پروژه
جدول زیر نشاندهنده تفاوت‌های شاتکریت تر و شاتکریت خشک از جنبه‌های مختلف است:
| شاتکریت تر | شاتکریت خشک | |
| هزینه نگهداری دستگاه‌های مورد نیاز | کم | زیاد |
| هزینه خرید دستگاه‌های مورد نیاز | زیاد | کم |
| طرح اختلاط | *امکان کنترل دقیق طرح اختلاط بدون دخالت نیروی انسانی **قابلیت تنظیم رطوبت سنگدانه‌ها | *امکان اختلاط سیمان و سنگدانه در محلی خارج از اجرای پروژه **خطای زیاد در تنظیم رطوبت سنگدانه‌ها |
| شیوه اجرا | *امکان اجرای شاتکریت دستی با نرخ 3 تا 10 مترمکعب در ساعت **امکان اجرا تا 25 مترمکعب بر ساعت با استفاده از تجهیزات کنترل از راه دور | نرخ اجرای 1 تا 5 مترمکعب در ساعت |
| پرتی | بین 5 تا 15 درصد | حداکثر 30 درصد |
| ایجاد گردوغبار | کم | زیاد |
| کیفیت برجا | ثابت | احتمالا تغییرات زیاد |
| مسافت قابل انتقال از طریق شلنگ | حداکثر 200 متر | حداکثر 500 متر |
| کاربرد | حجم کار بالا | حجم کار کم یا عملیات دارای وقفه |
| اپراتوری | نسبتا آسان | نیاز به مهارت و دقت زیاد |
